OLAY YERİ KORUMA
OLAY YERİ KORUMA
.Kamu düzenini sağlanması, kişilerin can ve mallarının güvence altına alınması suçların önlenmesi, takibi ve suçluların yakalanarak suç delilleri ile birlikte adli makamlara teslim edilmesi güvenlik güçlerinin öncelikli hatta asli görevlerindendir.
•İşlene her suç, toplum hayatında büyük yaralar açmaktadır. Ancak; devlet toplum hayatında adalet hizmetlerini sağlıklı bir şekilde yürütebiliyorsa buna bağlı olarak işlenen her türlü suç ile toplumda meydana gelen kargaşa ortamını
İnsanların suç mağduru olma korkularını ve devlete karşı olan güvensizlik duygularını kısmen de olsa giderebilir ve güven ortamı yaratmış olur.
Adaletin sağlıklı işlemesini sağlayan en önemli faktör; işlenen suçtaki karanlık noktaların maddi suç delilleri ile aydınlatılması ve suç teşkil eden olayların çözülmesinde bilimsel yöntemlerin kullanılmasıdır.
•Ülkemizde davaların çok uzamasının ve sonuçlandırılamamasının nedenlerinden biriside mahkemelere yeterli delil sunulamamasıdır.
Dolayısıyla kolluk birimlerinin hazırladığı dosyada mutlak suretle maddi ipuçlarına yer vermesi artık zorunluluk haline gelmiştir.
•Birçok olayda dosyalarca mahkemeye veri sunulmakta, ancak mahkemeler delil yetersizliğinden sanık veya şüphelilerin beraatına, tahliyesine, tutuksuz yargılanmasına… Şeklinde kararlar vermektedir.
•Bu durum suçla mücadele eden birimlerin her zaman için suçlulardan bir adım daha önde olmasını zorunlu kılmıştır. Öte yandan suçla mücadelede bilimsel ve modern yöntemlerin kullanılması, sadece suçlulara ulaşma açısından değil, insan haklarının korunması ve adil bir yargılama açısından da büyük önem taşımaktadır.
•
•Bilindiği gibi modern hukuk sistemi içerisinde yer alan ‘ DELİLDEN SANIĞA ULAŞMA ‘ ilkesi ‘Sanıktan Delile’ anlayışının karşısında geliştirilen ve insan haklarının güvence altına alınmasını hedefleyen önemli bir prensiptir.
•
•Delilden sanığa prensibinin toplumda ve yargılama sistemi içerisinde yerleşmiş olması, hukuk devletinin önemli göstergelerinden bir tanesidir.
•
•Ülkemiz, uluslar arası sözleşmelere ilk katılım sağlayan ve taraf olan devletlerden biri olarak bu konudaki duyarlılığını her fırsatta göstermiştir.
•Türkiye ‘İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi ‘(İHAS) ‘İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi’, işkencenin önlenmesine dair uluslar arası sözleşmeler (Birleşmiş milletler Avrupa sözleşmesi) gibi uluslar arası yükümlülük getiren anlaşmalara ilk imza koyan ülkelerden birisidir.
•
•Bugün Avrupa Birliği normları çerçevesinde gerçekleştirilen yasal ve yapısal değişiklikler bu hassasiyetin bir devamıdır.
•
•Ancak Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin ülkemiz aleyhine verdiği kararlara bakıldığında teorikte ortaya konulan (Yasal Düzenlemelerde) bu çabanın yeterli olmadığı ve uygulamalarla desteklenmesi gerektiği anlaşılmaktadır.
•
•Bununla birlikte 2000 yılından sonraki mahkeme kararları incelendiğinde ise özellikle ‘İşkence ve kötü muamele, İnsan hakları ihlali’ konusunda ciddi bir düşüş görülmektedir. AB üyeliği çerçevesinde atılan adımlar bu süreci hızlandırmıştır.
•
•Uygulamalarda yaşanan somut gelişmeler açısından olay yeri inceleme ve kriminal hizmetler ayrı bir önem taşımaktadır. Bilindiği gibi artık suç soruşturmasında DNA, Adli Tıp ve Patolojik bulgular, Adli toprak analizi, Arkeolojik incelemeler Kriminal analizler, Eşkal tespiti sistemi, suç analizi, suç ve suçlu profil çıkarma, eşkal tespit sistemi gibi modern bilim ve teknik metotlardan yararlanılmaktadır.
•
•Yukarıda ifade edildiği gibi, özellikle son yıllarda ülkemizdeki suç soruşturma teknik ve anlayışında önemli değişimler meydana gelmiştir. Suçla mücadele yöntemlerinde elde edilen başarılar suçluluğun ortadan kalkması için maalesef yeterli olmamaktadır.
•
•Çünkü toplumda konusunda uzmanlaşmış profesyonel suçlular dolaşmaktadır. Nitekim günümüzde suçluluğu meslek edinen kişilere rastlamak mümkündür. Buda suçla mücadeleyi zorlaştırmaktadır.
•
•Öte yandan ceza yargılama sistemi içerisinde sürekli olarak sanık haklarının iyileştirilmesi ve savunma hakkının güçlendirilmesi bir anlamda kolluk güçlerini alternatif tedbirler almaya zorlamaktadır.
•Örneğin eskiden olduğu gibi ‘Şahit varsa tamam anlayışı’ ve ‘İtirafa zorlama’ gibi yöntemler büyük ölçüde geçerliliğini yitirmeye başlamıştır.
•
•Artık maddi suç delili olmadan bir şüpheliyi mahkemeye sevk etmek neredeyse imkânsız hale gelmiştir. Bu nedenle günümüzde her adli olayda kolluk birimleri mutlak suretle bir maddi delile ulaşmaya çalışmaktadır.
1982 TC ANAYASASI
•Bu bağlamda yasalarımızda yer alan özellikle 1982 TC anayasasında belirtilen delil ve suç şüphelileri hakkındaki yasal düzenlemelerde şu hususlar yer almıştır.
•
•1982 Anayasamız vicdani delil sistemini kabul etmiştir. Hakimin vicdanına yatan her şey delildir.
•Suçluluğu mahkeme kararıyla ispat edilene kadar hiç kimse suçlu sayılamaz, prensibince mahkemede suçluluğu ispatlamak için delillendirme gerekmektedir. (Md.15)
•
•Suçu ve suçluyu açığa çıkarmak için hiç kimseye işkence ve eziyet yapılamaz, şahıs ‘suçu ben işledim, beni cezalandırın’ dese dahi suçla şüphelinin irtibatını ya da irtibatsızlığını delillendirme gerekli olacaktır. (Md.17)
•
•Bu nedenle, suçun aydınlatılması ve suçu işleyen asıl suçluların tespitinde olay yerinin iyi korunması ve olay yerinin teknik ve bilimsel yönden incelenip suç delillerine ulaşılarak olayın çözümünün gerçekleştirilmesi vazgeçilmez bir ilke haline gelmiştir.
•Bununla birlikte teknolojik gelişmeler çok sayıda laboratuar tekniğinin ortaya çıkmasına yardımcı olmuştur.
•Ülkemiz de bu konuda dünya ülkeleri ile yarışır hale gelmiştir. Ancak olay yeri güvenli bir biçimde korunmadığı takdirde, laboratuar incelemeleri sağlıklı yapılamayacaktır.
•Dolayısıyla laboratuarların ileri düzeyde olması soruşturma aşamasında pratikte bir kazanç sağlamayacaktır. Bu nedenle olay yeri korunması ve incelemesi soruşturmanın ayrılmaz ve vazgeçilmez bir parçasıdır.
•Suç soruşturması olay yerinden başlayarak mahkemeye kadar uzanan çok karmaşık ve uzun bir süreçtir. Dolayısıyla adli soruşturmanın ve kovuşturmanın her aşamasında farklı kişi ve prosedürlerle karşılaşma söz konusudur.
•Şu bir gerçek ki değişmeyen tek şey maddi ipuçlarıdır. Zira tanıklar tanıklıkta kaçınabilirler, ifadeler zamanla değişime uğrayabilir. Olay ile ilgili davaya bakan Hâkim ve Savcı değişebilir.
•Ancak kasten bir müdahale ile değiştirilmediği takdirde maddi deliller her safhada aynı şeyi konuşurlar. Bu nedenle hangi olayla ilgili olursa olsun tek bir maddi delilin varlığı bile birçok tanığa bedeldir denebilir.
•Ayrıca modern kolluk uygulamalarında genel kabul gören bir anlayış vardır. ‘En doğru bilgi ilk bilgidir’ En doğru yer ilk yerdir. İlk yirmi dakika içinde elde edilen bilgiler genellikle en gerçekçi bilgilerdir.
•Olayla ilgili bilgilerin en doğru ve değişmemiş haliyle bulunabileceği yer olayın gerçekleştiği yerdir.
•Bu nedenle sınırları iyi belirlenmiş ve her yönüyle iyi muhafaza edilmiş bir olay yeri, suç soruşturmasının başarısını doğrudan etkileyecektir. Zira soruşturmanın başarısı olay yerinde yapılacak incelemenin neticesine bağlıdır. Rahatlıkla şunu söyleyebiliriz ki ‘Delilden Sanığa’ ilkesinin etkin kılınabilmesinin ilk adımı
•
•OLAY YERİNİN DOĞRU KORUNMASIDIR.
•Suç soruşturması bağlamında kolluk görevlilerinin iki temel görevi belirlenmiştir.
•Birincisi; suç işlenmesinin önlenmesine yönelik Önleyici ve koruyucu kolluk hizmetidir. (Önleme görevi)
•İkincisi ise; önleyici kolluk tedbirleri ile engel olunamaması sonucu bir suçun işlenmesi durumunda, kanunlarla genel kolluğa verilen suç ve suç sanıkları ile bunlara ait delillerin saptanması, suç sanıklarının yakalanması ve adli mericilere teslimi safhalarında yaptığı çalışmaları kapsayan
• ADLİ GÖREVDİR.
•Güvenlik görevlisinin, görev alanında meydana gelmiş bir olayla ilgili yapması gereken görev ve sorumlulukları: olay yerine varışından, genel kolluk kuvvetlerinin olay yerine ulaşmasına kadar geçen süre içerisinde güvenlik görevlisi tarafından yapılması gereken hareket ve sorumluluklar soruşturma sürecinin temelini oluşturur ve soruşturma sürecini derinden etkiler.
•Özel güvenlik görevlisi görev alanı içerisinde görevli iken; gerek gözetleme, gerek devriye görevi esnasında bizzat tespit ettiği veya telefon, telsiz vb bir vasıtayla kendisine bir olayın bildirilmesi durumunda
•Görev talimatında belirtilen görevleri en kısa sürede yapar.
•
•NEDİR BU GÖREVLER
1.Olayı sıralı amirine ve genel kolluk kuvvetlerine bildirmek.
2. Olaya göre durumu itfaiye, Hızır acil vb. yerlere bildirmek.
3.Olayı tutanağa geçirmek (belgeleme)
Bir durum değerlendirmesi ve planlama yapıp en kısa sürede olaya müdahale etmektir.
Yapacağı durum değerlendirmesi ve planlamada
•Mevcut personel sayısını belirlemeli.
•
•Mevcut, araç, gereç ve malzemenin nitelik ve sayısal durumlarını değerlendirmeli.
•Olaya müdahalede sevk ve idareyi kimin yürüteceğini, diğer personelin görevlerini planlamalı ve belirlemeli.
•Olay yeri koruma sorumlusunu belirlemeli, haberleşme ve koordinasyonun nasıl yürütüleceğini belirlemelidir.
•
•Özel güvenlik görevlisinin olaylara müdahale şekli ve zamanı ile işverenin memnuniyeti arasında doğrudan bir ilişki bulunmaktadır.
Olay yerine geç gelinmesi ve olaylara geç müdahale edilmesinin:
•Özel güvenlik görevlisine güvenin azalmasına neden olacağı gibi, özel güvenlik görevlisi işveren ilişkilerini de olumsuz yönde etkilemektedir.
•
İŞVEREN MEMNUNİYETİ
•Güvenliğin çağrılara ne kadar kusa süre içerisinde ve ne derecede başarılı bir karşılık vereceğine ilişkin işverende var olan beklentilerle, işverenin mal ve can güvenliği konusunda ki mağduriyet derecesi ile ilgilidir.
•
•Güvenliğin çağrı yapılan yere ulaşma zamanı konusunda işverenin zihninde var olan beklenti, bu konudaki en kritik değişken aralıktır. Buradaki en önemli unsur işverenin sahip olduğu beklentidir.
•
•Diğer önemli bir unsur ise; işverenin (Mağdurun) uğramış olduğu mağduriyet, uğramış olduğu zararın derecesi ile ilgilidir.
•
•Bu durum pratik hayatta da böyledir. Suçtan zarar gören kişi (Mağdur) güvenliğin hemen anında olay yerinde olmasını, suçlunun saldırganlığının önlenmesini, uğramış olduğu maddi veya manevi zararın en az seviyede kalmasını ve hatta hiç olmamasını ve böylece suçlularında yakalanarak adli makamlara teslim edilmesini istemektedir.
•
•Bu bakımdan; koşullar ne olursa olsun, güvenlik ekipleri, kendilerinin gördüğü veya haberdar olduğu olaylara zamanında, en uygun şekilde ve profesyonelce müdahale etme konusunda devamlı olarak hassas ve dikkatli davranmalıdır.
•
•Güvenlik personelinin olaylara hızlı müdahale etmesi, olayların büyümeden önlenmesini, maddi veya manevi zararın en aza indirilmesini ve suçlularında tespit edilerek yakalanma ihtimalini arttırmakta, dolayısıyla olayların önlenmesinde ve en aza indirilmesinde en önemli etken olmaktadır.
•
•Olay yeri koruma ve incelemesi; olay yeri inceleme ve koruma çalışmalarının ana teması; ‘DELİLDEN SANIĞA ULAŞMA PRENSİBİDİR’ bu durum hiçbir şüpheye yer vermeden bilisel veriler ışığında, suçlunun suçluluğunu, masumun ise suçsuzluğunu ispat etmektir.
•
•İşlenen suçlar sonrasında kamu düzeninin bozulması, insanların adalet kavramına olan güvenini zedeler. Bu güvenin sağlanması ancak suç işleyen faillerin yakalanarak suç delilleri ile birlikte adalete teslim edilmesiyle sağlanabilir.
•
•BÖYLELİKLE KAMU VİCDANI RAHATLAYACAKTIR.
OLAY
•Olay denilince değişik tipte kavramlar akla gelebileceği gibi suça konu olan kavramlarda akla gelebilir.
•Olay; doğa güçlerinin etkisiyle veya insan davranışı sonucu ortaya çıkan, oluşan durum ilgiyi çeken veya çekebilecek nitelikte her türlü iş, hadiseye denir.
•Suç kavramıyla açıklandığında ‘Kanunlarda açıkça suç olarak belirtilen fiil ve hareketlerin belirli bir zamanda ve mekânda gerçekleşmesidir’.
OLAYIN ÖZELLİKLERİ
•Dinamiktir.
•Hareketlidir.
•Olağan dışı bir durum söz konusudur.
•Komplike ve karmaşık bir yapısı vardır.
•
SUÇUN UNSURLARI
•Bir fiilin suç kabul edilmesi için bir takım özellikleri bünyesinde bulundurması gerekir.
•Suçun dört temel unsuru vardır
•Kanuni unsur. (Meydana gelen fiil ve hareketin kanuni metin içinde yer alması, suç sayılmış olması)
•Maddi unsur. (Kanunda suç sayılan fiil ve hareketin yapılmış olması)
•. Manevi unsur. (Kasıt unsuru, failin bilerek ve isteyerek söz konusu fiili işlemiş olması)
. Hukuka aykırılık. (Söz konusu suç fiilin aynı zamanda hukuka aykırılık teşkil etmesi)
.Kolluk görevlisi için önemli olan konusu suç teşkil eden olaydır. Ancak her olay suç olmayabilir. Deprem, yangın felaketi, doğalgaz patlaması gibi, kolluk bu tür olaylarda da alanın güvenliğini sağlama ve gerektiğinde koruyucu görevler alma gibi görevler üstlenir.
OLAY YERİ
•Olayın işleniş tarzının, mağdur ve suç sanıklarının ilişkisinin saptanabildiği dinamik bölgedir. Bununla birlikte olay yeri; işlenen suç sonrasında maddi suç delillerinin en geniş sınırları ile bulunabileceği mekândır.
•
•Olayın türüne göre birkaç metrekarelik bir işyeri olabileceği gibi yüzlerce metrekarelik bir alanda olabilmektedir.
•
KONTAMİNASYON
(KİRLENME)
•Olay yerinde bulunan maddi suç delillerinin usulüne uygun bir şekilde korunmaması ya da toplanmaması neticesinde özellikle biyolojik ve kimyasal delillerin özelliklerini kaybetmeleri, karışmaları ve kirlenmeleridir.
•
OLAY YERİ İNCELEMENİN AMACI
•Bir araştırmacının meydana gelen bir olayla ilgili ulaşmaya çalıştığı bazı hedefleri vardır. Bu hedefleri beş başlık altında toplayabiliriz.
1. Olayın tespiti.
a) Suç olgusunun varlığını araştırma (suçmu, degilmi)
b) Öngörülen suçun oluşup oluşmadığını araştırma.
c) Olayın gerçek kahramanlarını ortaya koyma (gerçek suçlu ve mağduru tespit etme)
2. Olay yerini tespit etme.
3. Delillerin tespiti.
4. Dokümantasyon ve belgeleme işlemi (suçun aydınlatılması ve adli mercilerin olayla ilgili karar vermesini sağlamak amacıyla)
5. olay yeri-fail-mağdur ARASINDAKİ İLİŞKİYİ KURACAK MADDİ SUÇ DELİLLERİNİ BULMAKTIR.
BULGU NEDİR
•Olay yeri incelemesi sırasında olay yeri-fail-mağdur ilişkisini ortaya koymak amacıyla elde edilen her türlü materyale bulgu denir.
Adli ve idari soruşturmalarda elde edilen ve olayın aydınlatılmasına katkısı olabileceği düşünülen ve yapılacak incelemeler sonucunda delil olma niteliği kazanabilecek her türlü cisim ve maddeyi ifade eder.
DELİL NEDİR
•Meydana gelen bir suçun aydınlatılması ve suç sanıklarının tespitine yarayan her türlü ispat vasıtalarına delil denir.
•Hukuki açıdan ise, Bir hukuki uyuşmazlıkta hakkın ispatı için mahkeme önünde kullanılan her türlü ispat vasıtası şeklinde de tanımlanabilmektedir.
•
•Delil suç konusu olayın mahiyetini açıklayan, suçun kim veya kimler tarafından, nerelerde, ne zamanda, hangi amaç veya amaçlarla, ne vasıtayla nasıl ve kime karşı işlendiğini, ne gibi sonuçlar ve zararlar doğurduğunu açıkça gösteren ve suç işlendiğini soruşturma ve yargılama aşamasında ispat eden mantıksal ilişki, iz, eşya, tutanak, ifade vb hususlardır.
•
•Hukuk sistemimiz serbest delil sistemini benimsemiştir. Bu açıdan olay yerinde elde edilen her şey aksi sabit olana kadar delil olabilir.
•
BULGU DELİL AYRIMI
•Anayasanın 38. maddesinde ‘kanuna aykırı olarak elde edilmiş bulgular delil olarak kabul edilemez’. Denilmek suretiyle delil ile bulgu arasındaki fark olduğunu ortaya koymuştur.
BULGU DELİL AYRIMI ŞÖYLEKİ;
a. Bulgu, işlenmemiş delil demektir. Ham delildir.
b.Bulgu, delil niteliği taşıyabilecek her türlü materyal, iz, eser, emare, bilgi, beyan, belirtidir.
c. Bulgu, laboratuarlarda işlem görmemiş veya işlem görmüş ama mahkemece kabul görmemiş materyaldir.
•Delil, kanun gereğince mahkeme ( veya hâkim) tarafından olayla ilgili olduğu düşünülen ve kabul edilen bulgulardır
.
d. Bulgu daha çok hazırlık tahkikatı (ilk soruşturma) ile ilgilidir. Delil ise yargılama safhası (kovuşturma) ile ilgilidir.
e. Yargılama aşamasında bir bulgunun ^’Delil niteliği taşıyıp taşımadığı’ usul açısından hakimin takdirine bırakılmıştır. Dolayısıyla kolluk ayrım yapmaksızın tahkikata ilişkin her türlü bulguyu incelemek, değerlendirmek ve mahkemeye sunmak durumundandır.
f. Her delil bulgudur ama her bulgu delil değildir.
DELİL ÇEŞİTLERİ
•Genel kabul gören anlayışa göre deliller üç ana grupta ele alınmaktadır.
1. Beyan deliller.
2. Belge-Vesika deliller.
3. Belirtiler-İzler.
Beyan deliller: Açıklamalar, kişilerin bir konudaki sözlü izahları, bilgi sunmalarıdır. Burada beyan sahipleri delil kaynağıdır. Beyanları ise birer delildir. Kolluk için en önemli beyanlar tanık, mağdur, müşteki ve şüpheli beyanlarıdır.
BELGE-VESİKA DELİLLER
•Ceza hukukunda delil olarak kullanılan ve bir kısım muhtevayı içeren yazılı ve görsel türden ispat vasıtalarıdır. Bunlar:
•
•Yazılı nitelikte olanlar.(CMK 208–214) Adli tabip raporları, bilirkişi raporları, uzman incelemesi raporları vb belgeler bu kapsamda değerlendirilir.
•
•Şekil tespit eden belgeler: Plan, kroki ve resimler, manüel ve dijital fotoğraf kayıtları.
•
c. Ses ve görüntü içeren teyp, telefon, kamera, videobandı vb manyetik kayıtlardır.
Usulüne göre verilmiş hâkim kararı olduktan sonra her türlü bilgi, belge, bulgu, materyal, iz, eser, emare delil kabul edilmektedir.
BELİRTİLER İZLER
•Olay yerinde elde edilen her türlü iz, eser ve emarelerdir.
Daha çok kriminal bilimini ilgilendirmektedir.
Parmak izi, ayak izi, balistik inceleme, kan izi gibi.
MADDİ DELİL
•İşlenen suçun yeniden canlandırılmasına, suç faili ile şüpheli, mağdur ve olay yeri arasındaki ilişkinin tespitine yarayacak, laboratuarlarda bilimsel teknik ve yöntem ve teknikle uzmanlar tarafından incelenip işlem gördükten sonra soruşturma ve yargılama sürecinde ispat vasıtası olarak kullanılabilecek herhangi bir nesne ya da ize maddi suç delili denir.
•
•Maddi suç delilleri, suç konusu olayın mahiyetini açıklar. Suçun kimler tarafından, nerede, ne zaman, ne amaçla, ne ile nasıl ve kime karşı işlendiği sorularının cevaplarının bulunmasında yardımcı olur. Sonuç ve zararlarının ne olduğunu açıkça gösteren, mantıksal ilişki kurup fail-mağdur-mekân ilişkisini ispatlamaya yarayan vasıtalardır.
•
DELİLLERİN FAYDALARI
•İşlenmiş bir suçu ispat edebilir ve suçun anahtar unsurunu belirler.
•Fail, mağdur ve olay yeri arasındaki ilişkiyi ortaya koyar.
•
•Fail, mağdur, maktul ve suça katılan kişilerin kimliğini belirler
•.
•Şüphelinin suçsuzluğunu ispat edebilir.
•
•Mağdurun ifadesinin gerçekliliğini belirler.
•
•Suça katılanların, işlenen suçtaki kusurluluk derecesinin tespitine yardımcı olur.
•Şüpheli şahsın suçunu kabullenmesine ve itiraflarını sağlayabilir.
•
•Görgü tanıklarının beyanlarından daha güvenilirdir.
•
•Suçun işleniş şeklinin tespitine yarar.
•
•Suçun psikolojik karakterlerinin tespitine yarar.
•
•Diğer benzeri olaylarla tespitine yarar.
•
•Mantıklı ve gerçekçi olmalı (elle tutulur, gözle görülür, somut nesnelerden oluşmalı, hayal ürünü olmamalıdır).
•
•Olayı temsil edici olmalı (olayla ilişkili olmalı, olay yeri içinde olmalı, suçun unsurlarından biri olmalıdır)
•
•Kanuna aykırı olmamalı (hukuki ve bilimsel yollarla elde edilmelidir)
•
OLAY YERİNDE SORUMLULUKLARI BULUNAN GÖREVLİLER
•İlk ekip.
•Soruşturma ekibi.
•Olay yeri inceleme ekibi.
•Cumhuriyet savcısı.
•Adli Tıp Hekimi.
•Acil müdahale ekibi.
•Diğer uzmanlar.
•
İLK EKİP
•Adli olaya ilk müdahale eden resmi kolluk ekibidir. İlk ekip, genel kolluğun tüm birimlerinden ekipler olabileceği gibi olayın meydana geldiği yerde görev yapan özel güvenlik personeli de ilk ekip olur ve ilk ekip olarak görev yapar.
•
İLK EKİBİN TEMEL GÖREVLERİ
•Olaya usulüne göre müdahale etmek.
•
•Olay yerinde gerekli ilk önlemleri almak.
•
•Olay yeri ve delilleri korumak.
•
•Daha sonra gelen ekiplere bilgi vermektir.
•
SORUŞTURMA EKİBİ
•Cumhuriyet Savcısının yardımcısı sıfatı ile olaya fiilen el koyan, arama ve araştırma işlemlerini yapan, suçun aydınlatılması için gereken acele tedbirleri alan, mağdurun, şüphelilerin ve tanıkların beyanlarını tespit eden ve neticede soruşturma evrakını Cumhuriyet savcılığına teslim eden görevli ve yetkili ekiptir.
•
SORUŞTURMA EKİBİNİN GÖREVLERİ
•Mağdur, Tanık, Müşteki ve şüphelilerden gerekli olan azami bilgileri elde etmek.
•
•Suçu ve suçluyu tespit etmek.
•
•Suçluyu araştırmak ve yakalamak.
•
•Olay yeri ekibinin ve uzmanının çalışmalarına yardımcı olmaktır.
•
OLAY YERİ İNCELEME EKİBİ
•Olay yerinin incelenmesi, delillerin tespit edilmesi, belgelenmesi, transferi, ambalajlanması, değerlendirilmesi konularında eğitim alarak uzmanlaşmış, bilimsel yöntem ve usullerle inceleme yapılabilecek kapasite ve teknik donanıma sahip uzman personelden oluşan ekiptir.
•
OLAY YERİ İNCELEME EKİBİNİN GÖREVLERİ
•Olay yerinin incelemesini ve araştırmasını yapmak.
•
•Soruşturma ekibi ve uzman birimlerle bilgi alışverişinde bulunmak.
•
•Delilleri tespit etmek, toplamak ve muhafaza etmek, ön değerlendirmelerini yapmak ve ilgili yerlere göndermek.
CUMHURİYET SAVCILARININ OLAY VE OLAY YERİ İLE İLGİLİ GÖREV VE YETKİLERİ
•Meydana gelen adli bir olayın genel sorumlusu C. Savcısıdır. C. Savcısı suç (olay) soruşturmasının başıdır. Kamu adına hareket eder ve iddia makamıdır. Bir suç işlendiğinde inceleyerek kamu davasının açılıp açılmayacağına karar verir.
•Kamu davasının açılmasına gerek görmüşse iddianamesini hazırlayarak ilgili mahkemeye sunar.
•
•Bu nedenle bir olay olduğunda C.Savcısı hemen harekete geçerek (bizzat kendisi el koyarak) gerekli tedbirleri alacak veya kolluk görevlileri vasıtasıyla delillerin kaybolmasını engelleyecek tedbirleri aldıracaktır. Bu yönüyle konu değerlendirildiğinde C. Savcısı adli bir olayın ilk derecede sorumlusudur.
•Zaten kolluk birimleri de yaptığı bütün adli işlemleri de onun adına yapmaktadır. C. Savcısı bir suç işlenir işlenmez suçun ne olduğunu, nasıl gerçekleştiğini, kime karşı işlendiğini, delillerin neler olduğunu araştırmak ve delillerin kaybolmaması için gereken tedbirleri aldırmakla sorumludur.
•Genel ve adli kolluk görevlileri, el koydukları olayları, yakalanan kişileri ve uygulanan tedbirleri emrinde çalıştıkları C. Savcısına derhal bildirmek ve C. Savcısının adliye ye (suç ve olayla ilgili) ilişkin bütün emirlerini gecikmeksizin yerine getirmekle yükümlüdür.
İLK EKİBİN BİLMESİ VE YAPMASI GEREKENLER
•Her temas bir iz bırakır değişim prensibine göre bir ortamı terk eden bir kişinin orada bulunduğuna dair iz bırakmaması, ya da üstünde o ortamda bir şeyler alıp götürmemesi hemen hemen imkânsızdır demiştir.
•
•‘HER TEMAS İZ BIRAKIR’
•Özellikle kişiler arasında meydana gelen olaylarda olayların tarafları (suçlu, mağdur, suçun işlendiği yer ve suç işleme vasıtası) arasında bir etkileşim meydana gelir. Suç sonrası izlenecek süreç üzerinde önemli rolü bulunan bu etkileşim, mutlaka olay yerinde iz (delil) bırakır. Bu nedenle olay yerinde görev yapan ilk ekip ve tüm görevliler bu hususu unutmamalıdır.
•
OLAY YERİNİN GÜVENLİĞİ
•Olay yerinde bulunan özel güvenlik birimini yani ilk ekipte yer alan personeli çok önemli görevler beklemektedir. Olay henüz yeni işlenmiştir, ya da işlenmeye devam edilmektedir. Suç faili olay yerindedir veya kaçmaktadır. Ya da vatandaşlar tarafından suç aleti ile birlikte yakalanmıştır. Olayın görgü tanıkları olay yerindedir. Bunlar olayın nasıl işlendiğine tanık olmuştur.
•Suç faili kaçmış ise eşkâline ilişkin tüm bilgiler bütün canlılığı ile hafızalarda beklemektedir. Aynı şekilde suç failinin nereden ne ile geldikleri, ellerinde ne tip silahların bulunduğu, suç işlendikten sonra hangi tarafa ne ile kaçtıkları, yine olay yerinde bulunanlar tarafından bilinmektedir.
•Yaralılar henüz olay yerindedir ya da hastaneye yeni götürülmüşlerdir. Deliller en taze haliyle olay yerindedir ve korunması gerekmektedir. Sıralanan bu önemli hususlar suçun aydınlatılması açısından çok önemlidir.
•Olay yerini sadece bir kez koruma fırsatımız olduğunu unutmamalıyız. Doğru ve etkin bir koruma yapmadığımız takdirde zamanı geri getiremeyeceğimiz aşikârdır. O nedenle bu şansımızı iyi kullanmalıyız. Olay yerinin orijinal hali ile korunması sırasında en küçük ihmal veya hata belki de failin serbest bir şekilde aramızda dolaşmasına neden olacaktır.
•
OLAY YERİNDE GENEL OLARAK YAPILMASI GEREKENLER
•Olay yerinin güvenliğinde en önemli aşama, olay yerini en az kirlenme ile maddi suç delillerinin bozulmasına sebep verebilecek hareketlerden kaçınarak, genel kolluk kuvvetlerine teslim edilene kadar olduğu gibi muhafaza etmektir.
•
•Olay yerine ilk varışta ÖGG
1. Olay yerine tedbirli yaklaşmalı ve olayın olduğu alana girerken mümkün olduğunca potansiyel delil olabilecek eşya ve izlere zarar vermeyecek şekilde hareket etmelidir. Zorunlu olmadıkça herhangi bir maddenin yerini değiştirmemelidir.
2. Olay yerine vardığında herhangi bir kişinin veya aracın olay yerinde uzaklaşmakta olup olmadığını hemen gözlemlemeli ve eğer böyle bir durum varsa ayrılan kişiler veya araçlarla ilgili ilk tespit ettiği bilgileri not etmelidir. ÖRNEĞİN: Boy, tahmini kilo, yüz şekli vs.
3. Olay yerini kısa bir süre içerisinde gözden geçirerek devam eden veya bitmiş başka bir olayın olup olmadığını kontrol etmeli ve olay yerinde olay ile ilgili kişi veya araçların olabileceği husususunda dikkatli olmalıdır.
4. İlk gözlemleri(bakarak ve dinleyerek) sırasında, kendisinin veya olay yerindeki diğer insanların güvenliğini tehlikeye atabilecek durumlar için hemen bir değerlendirme yapmalıdır.
5. Olayın halen devam ettiğini varsayarak hareket etmeli ve buna göre dikkatli ve tedbirli olmalıdır. Aksi belirleninceye kadar ilk andan itibaren olay yerine suçun işlendiği bir yer olarak kabul etmeli, hareket ve sorumluluklarını bu süre içerisinde aynı ciddiyette ve istikrarda sürdürmelidir.
6. Olay yerine ulaşmasından itibaren karşılaştığı konu ne olursa olsun soğukkanlılığını muhafaza etmeli ve profesyonelliğini asla unutmamalıdır. Güvenlik görevlisinin duygusal davranışları ve panik hali olay yerindeki diğer kişilerinde paniğe kapılmasına veya istenmeyen hareketler yapmasına neden olabileceği gibi bunun yanı sıra olay yerindeki iz ve delillerinde bu nedenle bozulmasına sebep olabilecektir.
7. ÖGG olay yerine vardığı andan itibaren yaptığı ilk gözlemlerle olayla ilgili genel bilgileri olay yerinin dışına çıkarak çeşitli haberleşme araçlarıyla hemen genel kolluk birimlerine ve kendi sorumlu birimlerine bildirmeli ve olayın olduğu yerin adresi, olayın genel durumu ve olayla ilgili şüpheli kişilerin eşkâlleri ile ilgili ilk bilgileri aktarmalıdır.
8. Eğer olay yerinde halen yaralı durumda ve acil ilk yardım müdahalesine ihtiyaç duyan kişiler varsa, bilgi ve aldığı ilk yardım eğitimi doğrultusunda kişilere yardım etmeli ve gerekli kurtarma faaliyetinin ve sağlık müdahalesinin yapılması için acil yardım talep etmelidir.
9. Olay yerine ilk ulaştığı andan itibaren gözlemlediği her konuyu ve olay yerinde konumu değiştirdiği veya dokunduğu eşyaları not etmelidir. Genel kolluk biriminin olar yerine intikal etmesiyle olay ile ilgili aldığı notları öncelikle sözlü olarak hemen bildirmeli ve daha sonra bu notları bir tutanak olarak düzenleyerek ilgili birimlere vermelidir.
OLAY YERİNDE GÜVENLİK GÖREVLİSİ VE DİĞER İNSANLARIN GÜVENLİĞİ
•Olay yerinde ve çevresinde bulunan kişilerin ve güvenlik görevlilerinin can ve mal güvenliklerinin korunması ilk önceliklerin başında yer almaktadır.
•
•Bu Nedenle Güvenlik Görevlisi:
1. Kendisine veya başka kişilere karşı halen devam etmekte olan veya olabilecek bir tehlikenin olup olmadığını kontrol etmelidir. Özellikle söz konusu olay, kimyasal, biyolojik maddelerin işlem gördüğü bir yerde meydana geldiyse gerekli güvenlik önlemlerinin alınması ve tehlikenin ortadan kaldırılması için ilgili yerlere usulüne uygun olarak ivedilikle bilgi verilmelidir.
2. Olay yerine, kendi ve yanındaki diğer görevlilerin can güvenliğini tehlikeye düşürmeyecek ve mümkün olduğu oranda olay yerindeki mağdurların ve diğer kişilerin can güvenliğini sağlayacak derecede dikkatli bir şekilde yaklaşmalıdır.
3. Olay yerinde tanımadığı herhangi bir madde veya şüpheli bir paket ile karşılaştığında kesinlikle el sürmemeli ve maddeyi veya paketin yerini değiştirmeye kalkmamalıdır.
4. Olay yerinde tehlikeli maddelerin yanı sıra kendisini veya diğer kişilerin can güvenliğini tehdit eden başka kişilerin olup olmadığını kontrol etmelidir.
5. Olay yeri panik halinde etrafa kaçışan ve yardım isteyen insanlarla dolu olabilir. Ayrıca fail ya da faillerde o esnada orada olabilir. Böyle bir kargaşa ve panik ortamında üstesinden gelinemeyecek durumlarla karşılaştığında gereksiz risk ve müdahalelerde bulunmamalıdır.
6. Böyle bir durumla karşılaştığında hemen gerekli yerlerden haberleşme araçlarını (telsiz, telefon, cep telefonu vb.) kullanarak yardım çağırmalıdır.
ACİL TIBBİ YARDIM
•Herhangi bir tehlikeli durum araştırıldıktan sonra ilk yapılması gereken tıbbi müdahaleye ihtiyacı olabilecek yaralı kişi veya kişilerin tespitini yaparak, gerekli ilk yardım ve uzman yardımı desteğini sağlamaktır. Bu arada uzman tıbbi müdahale birimleri ulaşana kadar gerekli ilk yardım sağlanmaya çalışılmalıdır.
•
• Bu sorumluluk yerine getirilirken mümkün olduğu kadar kirlenmeden kaçınılarak maddi suç delillerinin bozulmamasına dikkat edilmelidir.
•
•Bu Amaçla Özel Güvenlik Görevlisi:
1. Mümkün olan en kısa sürede tıbbi yardım ekiplerine ulaşarak yaralı ya da yaralıların sağlık durumları hakkında bilgi vermelidir.
2. Eğer tıbbi personel güvenlik görevlisinden önce olay yerine ulaşmış ve tıbbi müdahalede bulunuyorsa gelen tıbbi personelin veya birimin kim olduğu, nereden geldiği ve yaralı kişileri nereye götüreceği ile ilgili bilgi almalı ve bunları not etmelidir.
3. Tıbbi müdahale sırasında yaralı ya da etraftaki kişilerin beyanları not edilmelidir.
4. Güvenlik görevlisi genel kolluk birimlerinin olay yerine intikaline kadar tıbbi müdahalede bulunan uzman personele yardımcı olmalı, rehberlik etmeli ve açıklayıcı bilgilerle minimum kirlenme sağlayarak olay yerindeki delillerin kaybolmasını ve değiştirilmesini önlemeye çalışmalıdır.
OLAY YERİNDEKİ KİŞİLERİN KONTROL EDİLMESİ VE GÜVENLİĞİNİN SAĞLANMASI
•Genel kolluk birimleri intikal edene kadar olay yerinde bulunan kişilerin güvenlik görevlisi tarafından kontrol altında tutulması, kimliklendirilmesi, olay yerinden uzaklaştırılarak güvenli bir yerden tutulması, olay yerine girebilecek olan kişilerin sınırlandırılması ve bu kişilerin olay yerindeki hareketlerinin kontrol altında tutulması olay yerinin ve delillerin muhafaza edilmesinde önemli bir faktördür.
•
•BU NEDENLE GÜVENLİK GÖREVLİSİ
Olay yerindeki kişileri kontrol altında tutmalı ve kişilerin olay yerindeki iz ve delilleri bilerek bilmeyerek yok etmelerini yada değiştirmelerini engellemelidir. Bu konuda olay yerinde bulunan kişileri yasal sorumlulukları ile uyarmalı ve olay yerindeki delillerin bozulması ve değiştirilmesi sonucunda karşılaşabilecekleri yasal yaptırımları hatırlatmalıdır.
•OLAY YERİNDE ÇEŞİTLİ SEBEPLERLE BULUNAN KİŞİLERİN KİMLİKLERİ TESPİT ETMELİDİR:
•
•Olay yerinde bulunan şüpheli veya şüphelileri kimliklendir, güvenli bir yerde muhafaza et ve genel kolluk birimleri intikal ettiğinde bilgilerle birlikte teslim et.
•
•Olay yerindeki görgü tanıklarını kimliklendir. Mümkünse ayrı olarak güvenli bir yerde beklemelerini sağla.
•Olay yerinde bulunan kalabalığın içinde başka görgü tanığı olup olmadığını belirledikten sonra bu kişileri kimliklendir, eğer yoksa olay yerinde uzaklaştırılmalarını sağla.
•
•Olay yerinde mağdur ya da kurbanın yakınlarının kimliklendirilmesini yap ve hareketlerini kontrol et, duygusal hareketlerine karşı duyarlı ol, olay yeri ve delillerin muhafazası ile ilgili tedbirli ve dikkatli ol.
•
•Olay yerinde tıbbi müdahalede bulunan ve yardımcı olan kişileri kimliklendir, haklarında gerekli bilgileri not et.
•
•Olay yerinde ilgisi olmayan ve yetkisiz kişilerin uzaklaştırılmaları sağlanmalıdır. Genel kolluk birimi gelene kadar bu tarz kişilerin olay yerine girişleri engellenmelidir. Olay ile ilgisi ve görevi olmadığı halde merak ederek olay yerine girmek isteyen kişileri konum ve durumları ne olursa olsun olay yerine sokulmamalıdır.
•
•Olay sırasında veya sonrasında olay yerinde yardım etme maksatlı görünmeye çalışıp olay yerindeki iz ve delilleri yok etmeye çalışabilecek veya olay yerinde hırsızlık yapabilecek olan kişilere karşı dikkatli ve duyarlı bulunmalıdır.
•
•Olay yerinde bulunan kişilerin olay yerinde sigara içmesi ve söndürülmüş sigaraların izmaritlerinin olay yerine atılması kesinlikle engellenmelidir. Bunun yanı sıra olay yerinde bulunan kişilerin olay yerine herhangi bir şey atmamaları ve herhangi bir nesnenin yerini değiştirmemeleri konusunda sürekli uyarılmalıdır.
•
•Olay türü ve olay yerinin özelliğine göre olay yerinde bulunan kişilerin her türlü elektrikli ve elektronik aletleri kullanmaları engellenmeli ve bu konuda kişiler uyarılmalıdır.
•
•Olay yerinde bulunan kişilerin can güvenliğini tehlikeye sokabilecek ikinci bir tehlikenin varlığının tespit edilmesi veya şüphelenilmesi durumunda ivedilikle olay yerinin güvenli bir şekilde boşaltılması sağlanmalıdır.
OLAY YERİNİN GENEL KOLLUK BİRİMLERİNE TESLİM EDİLMESİ VE BİLGİLENDİRİLMESİ
•Olay yerine intikal eden genel güvenlik görevlilerine olay yerinin teslim edilmesi ve olay yerine ilk varıştan itibaren geçen süre içerisindeki gelişen olayların ve edinilen bilgilerin genel kolluk kuvvetlerine aktarılmasıyla kolluk görevlilerinin yapacağı çalışmalarda yardımcı olunmasıdır.
•
•OLAY YERİNE İLK OLARAK GELEN GÜVENLİK GÖREVLİLERİ:
•Gelen genel kolluk görevlilerini hemen kısaca olay ile ilgili bilgilendirmeli ve tespit ettikleri olmuş ve olabilecek hayati tehlikeler ile ilgili genel kolluk görevlilerini uyarmalıdır.
•Olay yerinin genel kolluk tarafından kontrol altına alınması konusunda yardımcı olunmalıdır. Olay yerinin bulunduğu konum ile giriş ve çıkış yerleri hakkında genel kolluk kuvvetleri bilgilendirilmelidir.
•
•Güvenlik görevlilerinin sorumlu ve görevli oldukları alanı ve binaları iyi tanımaları çok önemlidir. Bu konuda genel kolluk görevlilerine rehberlik etmelidir.
•
•Olaya ilk müdahaleden itibaren genel kolluk birimine teslim edilene kadar geçen geçen olaylar, tespitler ve alınan notlar görevlilere öncelikle sözlü olarak aktarılmalıdır. Aktarılan bu bilgiler ve yapılanlar güvenlik görevlileri tarafından yazılı bir tutanak haline getirilerek genel kolluk kuvvetlerine teslim edilmeli, tutanağın diğer kopyası da güvenlik görevlileri tarafından saklanmalıdır.
•
•Olay yerinde kimliklendirdiği ve muhafaza ettiği şüpheli ve görgü tanıkları varsa bu kişileri bilgileri ile birlikte genel kolluk görevlilerine teslim etmelidir.
•
•Genel kolluk birimlerinin olar yerindeki inceleme, araştırma ve soruşturma çabaları bitene kadar olay yerinde veya yakınında bulunmalı, talep halinde genel kolluk kuvvetlerine yardımcı olmaya devam etmelidir.
•
•Güvenlik görevlisinin genel kolluk görevlilerine teslim edeceği yazılı tutanakta aşağıda belirtilen hususlar bulunmalıdır.
•
•Olay yeri ile ilgili bilginin kendisine ne zaman ve nasıl verildiği.
•Olay yeri ile ilgili bilgi kendisine verildiğinde veya karşılaştığında hangi görevde bulunduğu ve zamanı.
•
•Olay yerine nasıl ve kimlerle ulaştığı, tam olarak ulaştığı zaman, ilk ulaştığında olay yeri ile ilgili genel gözlemleri, olay yerinin tam adresi ve konumu.
•Olay yerinin genel görünüşü ve ulaştığı anda çevresel ve fiziksel şartlar.
•
•Olay yerine ilk ulaştığında orada bulunan kişiler ve durumları.
•
•Olay yerindeki kişilerden, mağdur ve şüphelilerden ilk edindiği bilgiler.
•Olay yerine ulaştıktan, genel kolluk kuvvetleri gelene kadarki süre içerisinde kendi yaptığı bütün hareketler ve diğer kişilerin hareketleri.
•
•Olay yerinde zorunluluk nedeniyle kendisi tarafından veya gelen diğer görevliler tarafından değiştirilmiş, bozulmuş ya da götürülmüş olan nesneler hakkındaki bilgiler.
•
ÖZETLE
•Olay yerine gelen güvenlik görevlileri haberdar oldukları ya da karşılaştıkları andan genel kolluk birimlerine olay yerini teslim ettikleri ana kadar olan her türlü gelişmeyi, kendi yaptıklarını ve diğer görevlilerin ve kişilerin yaptıklarını, tespit edilen hususları, edinilen her türlü bilgiyi öncelikle sözlü olarak genel kolluk görevlilerine aktarmalı, en kısa süre içerisinde hazırlayacakları yazılı tutanağa tuttuğu notları ve yaşanan olayları sade, temiz ve dil bilgisi kurallarına uygun bir şekilde yazarak imzalamalıdır.
•
OLAY YERİ VE MADDİ SUÇ DELİLLERİNİN GÜVENLİĞİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER
•HAVA ŞARTLARI: Açık alanda yağmur, rüzgâr, güneş, kar vb. hava olayları olay yerini ve maddi suç delillerini olumsuz yönde etkileyebilir.
•
2. MAĞDUR, MAĞDUR YÂDA MAKTUL YAKINLARI: Olay yerinde bulunan mağdur, yaka maktul yakınları, olayın psikolojik etkisiyle olay yerine girerek delillere zarar verebilir. Bazı durumlarda mağdur, mağdurun ya da maktulün yakınları olay yerini temizlemeye teşebbüs edebilirler. Birçok insan güvenlik görevlilerinin rahat çalışması için ortalık dağınık durmasın diye etrafı toplamakta, eşyaları basitçe temizlemek istemektedir. Bunun sonucunda olayın aydınlatılmasında kullanılabilecek birçok maddi suç delili bilinçsizce yok edilmektedir.
•ŞÜPHELİ VE İŞBİRLİKÇİLER: Olayı gerçekleştiren kişiler veya işbirlikçileri olay yeri yakınında olabilir. Bu şahıslar olay yerine girerek bir takım delilleri yok edebilir ya da değiştirebilir.
•
•BASIN MENSUPLARI: Olay ile ilgili kamuoyunu aydınlatmak ve bilgilendirmek amacıyla görev yapan basın mensupları görev yapan personelin ve uzmanların görev yapmasını engelleyebilmektedir. Daha fazla bilgi, belge ve görüntü almak amacıyla olay yerine girerek bir takım delillere zarar verebilmektedirler.
5. MERAKLI KALABALIK VE İLGİSİZ KİŞİLER: Meydana gelen adli olay çevrede yankı uyandırmakta ve kişilerin ilgisini çekmektedir. Amaçsız olarak olay yeri çevresinde toplana bu insanlar kontrolsüz bir şekilde olay yeri ve çevresindeki maddi suç delillerine zarar verebilmektedirler.
•FIRSATÇILAR(YANKESİCİLER): Özellikle mala karşı işlenen suçlarda olay yerindeki panik ve kargaşadan yararlanmak isteyen fırsatçılar olay yerindeki maddi değere sahip eşyaları çalmak maksadı ile olay yerine girebilmektedir.
•
•GÖREVLİ OLMAYAN PERSONEL: Olay yerinde soruşturma ile alakalı 3 temel görev yapılmaktadır. Olay yerinin korunması, olay yerinin incelenmesi ve olayın soruşturulmasıdır.
Bu görevlerde yer almayan personel olay yerinde gereksiz kargaşa ve kalabalığa neden olmaktadır. Bu nedenle ilgisiz herkes olay yeri alanının dışına çıkarılmalıdır.
8. UZMAN HATALARI VE ALINAN YANLIŞ ÖNLEMLER: Olay yerinde görevli uzmanların zaman zaman yanlış bilgilendirildikleri ve buna bağlı olarak hatalı işlem yaptıkları görülmektedir. Bu nedenle olay mahalline gelen uzmanlar (Bomba imha uzmanı, Olay yeri inceleme uzmanları, ilk yardım ve itfaiye ekipleri, adli tıp uzmanları) olayın oluş şekli ile ilgili tam bilgi sahibi olmalıdır. Çalışmalarını aldıkları doğru bilgilere göre yürütmelidir. Aksi halde olay yerine ve delillere zarar verebilecekleri gibi hayatlarına mal olacak hatalarda yapabilmektedirler.
OLAY YERİNİN KORUNMASINDA YAPILAN HATALAR
•Olay tam olarak anlaşılmadan dar bir alanın kontrol altına alınması, olayın yakın ve geniş çevresinin tam tespit edilemeyişi.
•Olay yerine giren kişilerin ve olay yerindeki davranışlarının kayıt altına alınmaması.
•
•Olay yerinde her delil olabileceğinin göz ardı edilmesi.
•
•Olay yerine girildiği halde bunun ilgili ekiplere bildirilmemesi.
•
•Olay ile ilgili gözlem altına alınan şüpheliler hakkında inceleme ekibine bilgi verilmemesi, birbirleri ile konuşmalarının, birbirleri ve çevre ile temaslarının önlenememiş olması.
•
•Olay yerinde sevk edilen yaralıların yerleri ve sağlık durumları hakkında bilgi verilmemesi.
•
•Olay yerinin yabancılardan, ilgisiz kişilerden, korunmaması (mağdur yakınları, meraklı kişiler, basın mensupları vs.)
•
•Olay yerinde gereğinden fazla personelin bulunması ve amaçsızca dolaşmaları.
•
•Delillere dokunularak (el, ayak, araç) yerlerinin değişmesine, kirlenmesine, bozulmasına neden olunması.
•
•Olay yerine dışarıdan iz, nesne ve maddelerin bırakılması. (Parmak izi, saç, izmarit vs.)
•
•Delilleri muhafaza ettiğimizi, topladığımızı zannederek bozmak.
•Olay yerinde işlem basamaklarının bilinmemesi veya karışık uygulanması.
•
•Her dokunuş iz bırakır, ya da her temas bir artık bırakır prensibinin bilinmemesi, bilinse bile uygulanmaması.
•
•Açık ve kapalı alanlarda olay yeri korunmasının nasıl yapılacağının bilinmemesi, bilinse dahi kullanılması gereken malzemelerin ekip ve birimlerde bulunmaması.
•Koruma altına alınmasını beklediğimiz güvenlik görevlilerinin delil ve delil olabilecek nesnelerin ne olduğunu, ne işe yaradığını bilmemesi.
OLAY YERİNİN KORUNMA AŞAMALARI
•Olayın meydana geldiği yerin korunması.
•Olay yerinin yakın çevresinin korunması.
•Olay yerinin geniş çevresinin korunması.
Olay yeri, sadece suçun işlendiği dar alan esas alınarak belirlenmez.
•Olay yerinin incelenmesinin gerçekleşebilmesi için öncelikle olay yerinin sınırlarının iyi tespit edilerek korunmasının sağlanması gerekmektedir. Olay yeri sadece suçun işlendiği dar alan ile sınırlı olarak düşünülmemelidir. Olay yeri suçun işlendiği, suçluya, mağdura, suça ait nesnelerin bulunabileceği, suçun işlendiği yerin yanında, bu yerin çevresi ve şüphelilerin kaçış yerleri de dâhil geniş bir alanı kapsar.
•
•Bu kapsamda olay yeri üç önemli yerden, parçadan oluşur.
•
•Suçun fiilen işlendiği yer.
•
•Suçun fiilen işlendiği yerin yakın çevresi.
•
•Suçun fiilen işlendiği yerin geniş çevresi.
•
•Bu üç alanın her biri, bir bütünün ( olay yerinin) parçası olup birbirini tamamlar. Olay yeri koruma ve inceleme çalışmalarında bunların her biri olay yeri kavramı ve uygulamasının içinde değerlendirilir. Olay yeri koruma tedbirleri, bu üç önemli parça dikkate alınmak suretiyle yerine getirilir.
OLAYIN MEYDANA GELDİĞİ YERİN KORUNMASI
•Olayın merkezi olması nedeniyle bu alanın korunması birinci derecede önemlidir. Potansiyel maddi suç delilleri yoğun olarak bu bölgede bulunur. Ancak burası korunurken diğer yerler ihmal edilmemelidir. Suçla ilgili ve delillerin yoğun olarak bulunabileceği bu alan genelde sınırlı ve dar bir yapıya sahiptir.
•
Bu nedenle usulüne uygun koruma tedbirlerinin alınmaması durumunda iz ve delillerin zarar görme riski de artmaktadır. Suçun fiilen işlendiği yer kapalı alan ise kapı ve pencereler kapatılarak koruma tedbirleri alınabilir. Ancak bu durum mutlaka not edilmeli orijinal hali genel kolluk birimlerine bildirilmelidir. Açık alan ise şeritle çevirme yöntemiyle koruma altına alınır
.
OLAY YERİNİN YAKIN ÇEVRESİNİN KORUNMASI
•Kapalı alanlarda olayın fiilen işlendiği yer ile bağlantısı olan, hemen bitişik apartman dairesi, koridor, yangın merdiveni, giriş kapısı, bahçe kapısı vb. yerleri kapsamaktadır. Açık alanda ise suçun işlendiği yerin yakın çevresini kapsar. Bu gibi yerler genelde failin, faillerin, suç yerine girmesi ve çıkması için engel yerler teşkil eden yerlerdir. Bu alanda da suçla ilgili maddi delillerin bulunma ihtimali çok yüksektir. Bu nedenle bu tür alanlardaki maddi delillerin zarar görmemesi için gerekli koruma tedbirleri alınmalıdır.
•
•Olay yerinin geniş çevresi suç yerlerine göre değişiklikler gösterir. Bu alanı tespit etmek ve korumak alan genişledikçe daha çok zorlaşmaktadır. Buralardaki iz ve delillerin tespit edilebilmesi için daha sistemli koruma yöntemlerinin uygulanması gerekir.
•
OLAY YERİNİN GENİŞ ÇEVRESİNİN KORUNMASI
Suç yerine girilirken ve çıkılırken, buralara suça ait izler bırakılmış, deliller atılmış veya saklanmış olabileceğinden dolayı olay yerinin geniş çevresinde de suçla ilgili önemli iz ve delilleri tespit etmemiz mümkündür. Bu alanlar genelde açık ve geniş bir yapıya sahip olduklarından dolayı koruma tedbirlerinin yeterli personel ve araç gereç kullanılarak yapılması gerekmektedir.
FARKLI ALANLARDA OLAY YERİNİN KORUNMASI
•Olay çeşidi ve olay yerinin özelliklerine uygun olarak uygulanacak olan koruma tedbirleri her olay için farklı olur. Genellikle olay yerinin yer olarak farklılığı ve aynı olayda birden çok ve değişik alanların kullanıldığı durumlarda koruma zorlaşır. Bu gibi yerlerde korumanın planlı olarak yapılması çok önemlidir. Olay yerini koruma tedbirleri, sadece olayın olduğu yer düşünülerek alınmamalı, suçla ilgili tüm maddeler ve ipuçları koruma tedbirleri kapsamında değerlendirilmelidir.
•
•FARKLI ALAN OLAY YERLERİ
•Kapalı alanlar.
•Açık alanlar.
•Islak ve su altındaki alanlar.
•
KAPALI ALANLAR
•Konut ve işyeri olarak kullanılan sınırları belirli kapalı mekânlardır. Kapalı olay yerlerine dışarıdan girişler engellenmelidir. ( Kapı, pencere vs. kapatılır).
•Mekân sakinleri veya diğer görevliler olayın olduğu yerde bulunuyorsa olay yerinde gezinmeleri önlenmeli tuvalet, banyo, musluk, telefon vb. mekâna ait yer ve nesneleri kullanmalarına izin verilmemelidir.
AÇIK ALANLAR
•Bu tür olay yerinin korunması için daha fazla personele ihtiyaç vardır ve daha çok çalışmak gereklidir. Olayın olduğu yerlerdeki deliller hava şartları ve insanlar gibi dış etkilerden kolay etkilenirler. Bundan dolayı korunacak alan hemen belirlenerek bu alanlara girişler önlenir. Açık alanlarda deliller hava muhalefetinden dolayı çabuk kaybolabileceğinden yeterli personel ve ikaz malzemesi hemen temin edilmeli, gerekli tedbirler alınarak önlenmelidir.
•Açık alanlarda meydana gelen olaylar neticesinde iz ve deliller hava muhalefetinden dolayı geniş bir alana yayılırlar. Bundan dolayı olayın başladığı, devam ettiği ve bittiği yerin çok geniş alanı kapladığı durumlarda olay yeri çok kısa zamanda şeritle çevrilmelidir.
•
ISLAK VE SU ALTINDAKİ ALANLAR
•Olayın olduğu yerin ve suç eşyasının yerin ıslak veya su altında olduğu genellikle karşılaşılan bir durumdur. Suç unsurlarının (delillerin) su altında olduğu durumlarda inceleme ve korunması zor, aynı zamanda çok önemlidir. Su altındaki suç olgularının bulunduğu ortamdan su üstüne çıkarılması ve incelenmeye alınmasına kadar korunması gereklidir.
ŞÜPHELİ PAKET VE PATLAMA OLAYLARINDA YAPILMASI GEREKENLER
•Şüpheli paketin bulunduğu yer süratle insanlardan ve tehlike arz eden maddelerden arındırılmalıdır.
•
•Boşaltma sırasında insanlar şüpheli paketin yanında geçirilmemelidir.
•Çevre kordon altına alınmalı, bomba uzmanı dışında hiçbir görevlinin kordon içine girmesine izin verilmemeli, uzmanın rahat çalışması sağlanmalıdır.
•
. Özellikle basın mensuplarının fotoğraf çekerken kullandıkları flaş ışınları uzmanın gözünü etkilemekte, geçici olarak görmesini engellemekte, bazı bombalar uzman iken basın mensuplarının flaşı ile patlayabilme ihtimaline karşı kordona dahi yaklaştırılmamalıdır.
•Olay yerinde şüpheli paketin yakınında kesinlikle telsiz, cep telefonu vb. haberleşme gereçleri kullanılmamalıdır.
•
•Olayı görenler varsa tespit edilip bomba uzmanının sorgulama yapmasına ve ihtiyaç duyacağı sorulara cevap almak için hazır bekletilmelidir.
OLAY YERİNİN KORUNMA SÜRESİ
•Olayın olduğu yerin korunmasına, olay yeri inceleme işlemlerinin tamamlanmasına kadar devam edilir. Bir kısım olaylarda özellikle kapalı ve dar olan yerlerde, olay yeri kapılar kapatılıp mühürlenerek koruma altına alınır. Gerek görülmesi halinde tekrar incelenir. Gece yapılan incelemelerde istenilen sonuç alınmadıysa veya tamamlanamamışsa gündüz tekrar incelenmek üzere olay yeri koruma altında tutulur.
•
•Olayın türüne, ortamdaki cisim, madde ve alanın genişlik ve karmaşıklığına, yapılacak incelemenin türüne göre uygulanacak olan koruma tedbirleri ilgili uzman personel tarafından tespit edilerek uygulamaya konulur.
•
•Bazen olay yerinin tamamı (araba vb.) veya bir parçası tekrar incelenmek üzere bulunduğu yerden taşınması gerekebilir. Bu durumlarda bunun gerçekleşmesi aşamalarında da mutlaka olay yerinde koruma tedbirleri devam ettirilmelidir.
•
•Olayda kullanılan her türlü araç gereç (tren, araba, vapur vb.) aynen olay yeri gibi değerlendirilmeli ve koruma altına alınmalıdır.
•
•Özetle denilebilir ki, olay yerinin korunması olayın ve olay yerinin özelliğine göre günlerce devam edebilir. Bu bakımdan olay yerinin korunması olay yeri inceleme işlemlerinin tamamlanmasına kadar ve cumhuriyet Savcısının olay yerinde alınmış olan güvenlik tedbirlerinin kaldırılması konusunda vereceği talimata kadar devam eder.
•
İLK EKİP VE SORUMLULUKLARI
•İlk ekip; adli olaya ilk müdahale eden ekiptir. Yani meydana gelen olayın iki resmi tanığıdır. İlk ekip kavramı çok geniştir. Çünkü bir suçun nerede ve nasıl işleneceğini kestirmek ve önceden öngörmek zordur. Dolayısıyla bazı olaylar vardır ki, vatandaşlar dahi olaya müdahale etmiş olabilir. CMK’ un 90. maddesine göre işlenmekte olan bir suçta, yani meşhut suç (suçüstü) kapsamına giren olaylarda kolluk kuvvetlerinin yanına vatandaşlarda geçici olarak müdahale edebilme ve suçluyu yakalama yetkisine sahiptir.
•
•İlgili genel kolluk birimi olay yerine intikal ettiğinde suçluyu yakalayan kişiler suç aletleriyle birlikte teslim edecektir. Nitekim bir olayın nerede ve ne şartlarda gerçekleşeceği öngörülemediği için olaya ilk müdahale kişi ve ekiplerde öngörülememektedir. Ancak buradaki ilk ekip kavramından maksat olay yerine ilk intikal eden veya olaya hâkim olan resmi birim ekibidir. Dolayısıyla ilk ekip genel kolluğun tüm birimlerinden ekipler olabileceği gibi olayın meydana geldiği yerde görev yapan özel güvenlik teşkilatı personeli de ilk ekip olabilir.
İLK GÖREVLİ EKİBİN BİLMESİ GEREKEN KONULAR
•İlk ekip suç soruşturmasının ilk ayağını oluşturduğu için alınacak koruma tedbirleri büyük önem arz etmektedir. Bu nedenle, olay yerinin korunması ve olay yerinde alınacak önlemler bütün güvenlik birimlerince iyi bilinmeli ve uygulanmalıdır. Olay yeri güvenliği ve olay yerinin korunması çok karmaşık bir konudur. En başta çeşitli özellikteki insan faktörü, suçluluk psikolojisi gibi bazı unsurlar, olay yerinde işlemleri son derece zorlaştırmaktadır.
•
•BU FAKTÖRLER; Fiziksel ve çevresi faktörler ile psikolojik faktörler olmak üzere iki şekilde tanımlanabilir. Doğru bir strateji için bu faktörler göz ardı edilmemelidir. Dolayısıyla ilk ekibin bilmesi gereken hususlar şöyle sıralanabilir.
•
•Yetki ve sorumluluklarını iyi bilmelidir.
•Olay yerinin korunması konusunda deneyimi olmasa da teorik olarak zihinsel anlamda kendisini hazırlamalıdır.
•
•Bir olayda nelerin delil olabileceği iyi bilinmelidir.
•
•Delillerle ilgili alınacak koruma tedbirleri bilinmelidir.
•
•Olaylara ilk müdahale prosedürü konusunda eğitilmiş olmalıdır.
•
• Ayrıca asgari seviyede ilk yardım bilgisine sahip olmalıdır.
•
•Olay yeri psikolojisinin bilinmesi, pratikte daha doğru ve etkin müdahale yapılmasını sağlamaktadır. Bu nedenle ilk ekip için deneyim çok önemlidir. Dolayısıyla her olayı bir yük olarak değil, fırsat olarak algılamak gerekir.
•
•Kişisel koruyucu sağlık önlemleri iyi bilinmelidir. Öncelikle personelin kendi can ve sağlık güvenliği önemlidir. Ancak görevini de profesyonelce yapmak zorunda olan personel, kendisine zarar gelmeden görevini en iyi şekilde yapmanın yollarını araştırmalıdır.
•
•İlk ekibin nelerle karşılaşabileceğini önceden kestirmek zordur. Olay yerine geldiğinde silahlı kişilerce kendisine ateş edilebilir. Kendini ve görevli bulunduğu mekânı, orada bulunanları korumak için silahını kullanması gerekebilir. Bu nedenle ilk ekip personeli silahını iyi kullanabilmelidir. Bu konuda mevzuatı iyi bilmelidir.
•
•Şüpheli şahıslara yaklaşım stratejilerini iyi bilmelidir. Şüphelinin yakalanması sırasında zor kullanma derecesini bilmelidir.
•
•Şüphelinin etkisiz hale getirilmesi, muhafaza altına alınması sırasında alınacak önlemler güç kullanımı vs. gibi konularda yetki aşımı olmaması için gerekli prosedür iyi takip edilmelidir.
•
. Olay yerinde kalabalık bir grup olacaktır. Meraklı insanlar, ilgili ve ilgisiz kişiler deliller için birer tehdittir. Olay yerinin bu gruptan arındırılması gerekir. Bu grupla sürekli bir etkileşim söz konusu olacağı için personelin asgari düzeyde etkin iletişim konusunda bilgi sahibi olması gerekir.
. Güvenlik görevlisi görev sırasında karşılaştığı olaylarda yapmış olduğu hareketlerden sorumlu tutulacağını unutmamalıdır.
•
•Suç soruşturmasının bir sonraki aşaması yargılama sürecidir. Bu süreçte sorgulamaların tüm aşamalarındaki görevlilerin ifadelerine ve tanıklıklarına ihtiyaç duyulabilecektir.
•
•Bundan dolayı olay yerine ilk ulaşılmasından genel kolluğun gelişine kadarki zaman dilimi içerisinde yaşanan gelişmelerin çok iyi bir şekilde belgelenmesi gerekir.
. Yargılama süreci olayın meydana gelmesinden aylar sonra başlayabilmektedir. Güvenlik görevlisinin yaşadıkları ve yaptığı işlemler hafızasında ilk günkü gibi kalmaz. Bu sebeple olayın meydana gelmesinin ardından düzenlenecek olan tutanak ve benzeri dokümanların önemi çok büyüktür.
. Olay sırasında ve sonrasında yaptıkları işlemlerden dolayı mahkemede ifade vermek üzere çağrılan bir güvenlik görevlisi, mahkeme başkanı, savcı ve avukatların olay ile ilgili olarak sordukları sorulara, anlaşılır, net bir dille cevap vermelidir.
•Olayın meydana geldiği yerdeki görevini ve sorumluluklarını iyi ifade etmelidir. İyi hatırlayamadığı bir soru sorulduğunda emin değilse tahminde bulunmamalıdır.
•
•Hatalı bir davranışta bulunmuş olsa bile doğruyu söylemelidir. Unutulmamalıdır ki yalan söylediği anlaşıldığında daha kötü durumlarla karşılaşabilecektir.
•
Olay yerine ilk intikal eden ekibe çok önemli ve hassas görevler düşmektedir. Çünkü olay yeri ve olay ile ilk temas kuran, olay yerini ilk gören, gözetleyen, bilgi alan, tanık olan bir ekiptir. Devam olan olaya müdahale etme ve kendisinden sonra gelen sorumlu genel kolluğa bilgi aktarma gibi çok önemli sorumlulukları vardır.
ÖZEL GÜVENLİK BİRİMİNİN GENEL OLARAK YAPMASI GEREKENLER
•Olay yerine varır varmaz, en seri şekilde durum kontrol altına alınır.
•
•Devam etmekte olan olaya müdahale eder ve kontrol altına alır, fail/failler gözetim altına alınır ve tanıklar belirlenir.
•
•Can güvenliği ve sağlık emniyeti sağlanır.
•Olay yerinde yaralı varsa hastaneye sevki sağlanır. Kapalı-tehlikeli yerlerde kalanlar tahliye edilir.
•
•Olay yeri geniş hatlarıyla ‘OLAY YERİ GİRİLMEZ’ yazılı güvenlik şeridi çekilerek koruma altına alınır.
•
İLK EKİBİN YAPMASI GEREKENLER
•Yaralıların tahliyesi gibi acil durumlar haricinde olay yerine girilmez. Girildi ise izlenen yol ve olay yerinde yapılan davranışlar genel kolluk geldiğinde bildirilir.
•
•Zaruret halinde olay yerine giriş ve çıkışlarda aynı hat kullanılır.
•Görevliler dışında hiç kimsenin olay yerine girmesine izin verilmez.
•Mecburen girmesi gerekenlerin, kimlik bilgileri, giriş nedeni, giriş çıkış zamanı gibi hususlar not edilir. (İtfaiye, sağlık ekibi gibi.)
•
•Olayı soruşturmakla görevli ekibin gelmesi gelmesi beklenir ve bu ekibe ilk gelişen andan itibaren gelişen hadiseler hakkında bilgi verilir.
•
•Tanıkların konuştukları konular dinlenerek notlar alınır.
•
•Delillerin tabii şartlardan dolayı bozulmaması için gerekli önlemler alınır.
•
•Olayın seyri ve sonucuna göre yardım istenir. (Tıbbi yardım, itfaiye, doğalgaz kuruluşu vb.)
•
. Olayın safhası hakkında amirlere bilgi verilir. Telsiz konuşması olumsuz etki yaratacak ise telefonla bilgi verilir.
. Olay yerinde oluşan meraklı kalabalık uzaklaştırılır.
Tanıkların gerekli bilgiler ile ulaşılabilecek, irtibat kurulacak adres ve telefonları alınmadan olay yerinden ayrılmamaları sağlanır.
•Olay yerinden sevk edilen yaralıların bulundukları yer sağlık
•
•Durumları hakkında ilgili birime bilgi verilir.
•Çıplak elle olay yerinde herhangi bir yere dokunulmaz. (İhtiyaç halinde maske, galoş, eldiven, bone, tulum vs. kullanılır.)
•
. Olay yerinde bulunan tabanca, kovan, mermi çekirdeği, fişek koruma altına alınır. Yerleri değiştirilmez, bir araya toplanmaz.
. Ateşli silah kullanılan olaylarda, ölen şahıs ve tabanca ile teması olabilecek kişilerin el svabı alınacağından şahısların elleri ve uzun namlulu silahlarda ve av tüfeklerinde de yüzleri yıkattırılmaz.
•Maktulün bulunduğu konum (yüzüstü, sırt üstü) olay yeri inceleme uzmanları ya da C. Savcısı gelene kadar kesinlikle değiştirilmez.
•
•Şahsın yakınları ve görgü tanıklarından, ölen şahsın kimliği, olayın nedeni hakkında bilgi alınır ve uzman ekibe ön bilgi verilir.
•
•Hava şartları göz önünde bulundurulur. Olumsuz hava şartları (yağmur, kar, aşırı rüzgâr vb.) ihtimali varsa önce dış mekânlar incelenerek delilleri korumak için gerekli önlemler alınır.
•
•Olay yerinde kan ve vücut sıvılarından, gazlardan, patlayıcılardan uzak durulmalı ve gerekli emniyet tedbirleri alınmalıdır.
•Olay yerinde bir şey yenilip içilmemelidir.
•
•Tutum ve davranışlarla ikinci bir olaya sebep olunmamalıdır. (mağdur, sanık hakkında olumsuz konuşma vs.)
•Şüpheli ile mağdur aynı mekânda bulundurulmaz.
•
. Yangında içerde kalma, kaza anında sıkışma gibi durumlarda kalanların kurtarılması için itfaiyeden, kamu kurumlarından, sivil savunmadan söndürücü, kurtarıcı araç gereç istenir.
. Fail belli değilse olay yerinde bulunanlar kontrol edilir, kaçmışlarsa eşkâlleri, ellerindeki silahlar, kaçış yönleri, ne ile nasıl kaçtıkları, kaç kişi oldukları tespit edilir, tespit sonuçları genel kolluğa bildirilir.
OLAY YERİNDE BULUNABİLECEKL DELİLLER
•Olay yerinde delillerin neler olabileceğini kesin olarak söylemek mümkün değildir. Ancak bir olayla ilgili suçun aydınlatılmasına yarayacak ispat vasıtası yerine geçecek her türlü bulguyu delil kabul etmek mümkündür. Temelde anayasa ve Ceza muhakemesi kanununda belirtilen esaslara bağlı kalmak kaydıyla her türlü bulguyu savcılığa ve Mahkemeye sunma imkânı mevcuttur. Yani kanuni yollarla elde edilmiş her türlü bulgunun delil niteliği taşıyabileceği öngörülmektedir.
•
•Olay yerinde çok özel olarak, suçun türüne, işleniş şekline ve sebep sonuç ilişkisine göre çok farklı bulguya rastlamak mümkündür. Bu bağlamda olay yerinde elde edilen her şey delil olabilecektir.
•Araştırmacı ve/veya soruşturmacı olayın gerçekleşme biçimine, fail-mağdur ilişkisine, olay yerinin durumuna göre hangi bulguların delil olabileceğini tahmin edebilmelidir. Delil araştırmada önemli olan, elde edilen delil ile suç, fail ve olay yeri arasında bağlantı kurulmasıdır.
•
•Bazı deliller olay yerinde âdete ‘ben delilim’ diye uzmanları ikaz eder. ( Cinayet mahallinde bulunan ceset, o olayda kullanılan tabanca gibi) bunun yanında bazı delillerin başka nesnelere saplanmış, bulaşmış ve bunların arasına karışmış olduğu görülmektedir.
•
•Örneğin: Mermi çekirdeğinin koltuk döşemesi içerisine girmesi, kanın halıya bulaşması gibi.
•
•BİR OLAYLA İLGİLİ
•
•Olayın gerçekleştiği dinamik alandan
•
•Maktul veya mağdur üzerinden
•
•Maktul veya mağdurun kullandığı yerlerden
•
•Şüpheli üzerinden
•
•Şüphelinin kullandığı yerlerden
•
•Şüphelinin olay yerine geliş ve gidiş istikametlerinden.
•
•Olay ile ilgili daha sonra tespit edilecek diğer alanlardan ve kişilerden (failin itirafı ile ortaya çıkartılan ceset, suç aleti vb.) delil niteliği kazanabilecek bulgular elde edilebilir.
•
BİR OLAYDA NELER DELİL OLABİLİR
•Olay Yerinde Bulunabilecek Bulgular Genel Olarak Şu Şekilde Sıralanabilir.
•Suç sanıklarının veya mağdurun üzerinden düşebilen parçalar. (düğme, mendil, kravat, not defteri vb. gibi)
•
•Suç sanıklarına ait ve suçu işlemeye elverişli vasıtalar. (Ateşli veya ateşsiz silahlar, mermi çekirdeği, kovan, maymuncuk, kalıp vb.)
•
•Suç sanıklarının veya mağdurun ve ilgililerin mekân itibariyle bıraktıkları izler, (parmak izi, ayak izi, diş izi, alet izi, beden izi, boğuşma izleri vb).
•
•Olayın aydınlatılmasına ve suç sanıklarının belirlenmesine yarayacak diğer hususlar. Örneğin suç unsuru taşıyan bildiri, broşür, kartvizit, ambalaj kâğıdı, dergi, afiş, kitap vb. İle bunların yazım ve basımında kullanılan daktilo, teksir makinesi gibi unsurlarda delil olabilir.
•
MADDİ SUÇ DELİLİ NEDİR
•İşlenen bir suçta olay yerinde kullanılan, bırakılan, alınan, değiştirilen ya da kirletilen hemen her türlü maddi unsurdur. Bundan anlaşılacağı üzere sözlü ifadeler dışında olay yerinde bulunan hemen her şey maddi delil olabilir. Maddi suç delilleri basit bir kurşun kalemden karmaşık bir bilgisayara kadar oldukça geniş bir yelpazeye sahiptir. Maddi suç delilleri olay yeri fail ve mağdur ilişkisini ortaya koyan en önemli vasıtalardır.
•
OLAY UYERİNDE BULUNABİLECEK MADDİ DELİL TÜRLERİ
•Biyolojik deliller.
•Kimyasal deliller.
•Fiziksel deliller.
• İz deliller
Olmak üzere dört ana grupta toplanır.
BİYOLOJİK DELİLLER
•Olay yerinde, canlıların vücutlarından düşen, akan, kopan ya da dökülen her türlü biyolojik maddedir. Olay yerlerinden kirlenmelerden en çok etkilenen delillerdir.
•BUNLAR:
•Kan
•Kıl
•
Tükürük, (genellikle sigara izmaritlerinde, kürdanlarda vb. nesnelere bulaşmış olarak bulunur.
Ter
•Burun akıntısı (Mendil veya giysiler vb. üzerinde bulunabilir.
•Meni, (tecavüze uğrayan kişinin ve giysilerinin üzerinde, peçete, prezervatif vb. üzerinde olabilir).
•Doku parçası, (Boğuşma nedeniyle mağdur veya maktulün tırnaklarında faile ait, şüphelilerin tırnaklarında faile ait, şüphelilerin tırnaklarında mağdur/maktule ait doku olabilir.
•
•Tırnaklar
•
•Dışkı, idrar
•
•Saç kepeği ve deri döküntüleri
KİMYASAL DELİLLER
•Patlayıcı maddeler.
•Boyalar.
•Yanıcı ve yakıcı maddeler.
•Atış artıkları.
•Narkotik maddeler. ( Uyuşturucular).
•İlaçlar.
•Zehirli gazlar.
•Diğer kimyasal nitelikleri belirlenebilen her türlü katı, sıvı, gaz halindeki maddeler.
FİZİKSEL (GÖRÜNEBİLİR NİTELİKLİ) DELİLLER
•Silah, (Tabanca, tüfek, bıçak vb. ateşli ve ateşsiz, delici, kesici, ezici silahlar).
•Mermi çekirdekleri, kovanlar, kartuşlar.
•Belge niteliğindeki deliller. (Yazılı kâğıtlar ve evraklar.)
•Yanmış kâğıtlar.
•Manyetik alan üzerinde bulunan her türlü katı, sıvı, gaz halindeki maddeler.
•Tespit edilebilirlik, incelenebilirlik, Sınıflandırılabilirlik özelliklerini taşıyıp, meydana gelen olay, olay yeri, suçlu mağdur arasındaki irtibatı sağlamaya yarayan diğer elle tutulur ve göz ile görülebilir nitelikte olan olan veya o şekle dönüştürülebilen fiziki varlıklarda bu kapsamdadır.
İZLER
•Bir cismin bir başka cisim ya da yüzey üzerinde, zorlama, temas ya da baskı ile oluşturduğu karakteristik şekillerdir. Olay yerlerinde en çabuk bozulabilecek hassas delillerdendir.
•Belli başlı iz türleri:
•Parmak izleri.
•Ayak izleri (çıplak ve çoraplı)
•Avuç izleri.
•Ayakkabı izleri.
•Araç tekerlek izleri.
•Alet izleri (Tornavida, levye vb.)
•Kulak izler, (Ev sahiplerinin evde olup olmadığını kontrol eden hırsızın kapıyı dinlerken bıraktığı kulak izi).
•
•Tırnak izleri.
. Diş izleri (Saldırganın bir besin maddesini ya da mağduru ısırmasıyla oluşan izler.
1. Takı izleri (Maktulün yüzü veya vücudunun farklı yerlerinde tespit edilen yüzük i,zi benzeri) ve diğer benzeri izlerdir.
PARMAK İZLERİ VE ÖZELLİKLERİ
•Parmak izleri: Parmağın en uç boğumuna tırnak dibine kadar olan bölgedeki şekillerin bir yüzey üzerinde bıraktığı izlerdir. Parmak uçlarının iç yüzeylerinde muntazam aralıklarla dizilmiş çizgiler değişik desen meydana getirirler. Kabartma şeklinde olan bu çizgilere PAPİL denir. Papel hatları alt derilerin üst deriye çıkması ile oluşur. Parmak izlerinin en büyük özelliği değişmez, değiştirilemez, benzemez, tasnif edilebilir olmasıdır. Benzemez oluşları en büyük özellikleridir.
•
•DEĞİŞMEZLİK ÖZELLİĞİ
•: Doğumdan ölüme kadar derin sıyrık ve yaralar hariç bu çizgiler değişmez.
•
•BENZEMEZLİK ÖZELLİĞİ
•: Dünyada hiç kimsenin parmak izleri bir diğerine benzememektedir.
•
•TASNİF EDİLEBİLİR OLUŞU
•: Her insanın parmakları farklı karakterlerde izler taşımaktadır. Bu farklı karakterler, formül yapılarak sınıflandırılır, karşılaştırılabilir ve arşivlenebilir özelliğe sahiptir.
•
PARMAK, AVUÇ İZİ VE AYAK–AYAKKABI İZİ BULUNABİLECEK YERLER
•Gözenekli yüzeyler ( Karton, kâğıt, ahşap parçaları vb.)
•Gözeneksiz yüzeyler (Cam, fayans, sert ve tozlu zeminler metal yüzeyler vb).
•Islak yüzeyler (Sonradan ıslanmış gözeneksiz yüzeyler, örneğin; yeni yıkanmış ıslak otomobil yüzeyi vb.)
•
PARMAK, AVUÇ İZİ VE AYAK–AYAKKABI İZİ BULUNABİLECEK YERLER
. Kanlı yüzeyler, Parmak ucuna kan bulaşması nedeni ile yüzeylere temas sonucu bırakılan izler, yapışkan yüzeyler (bantların yapışkan yüzeyleri).
•Yağlı yüzeyler (Yağlı tabak, fırın ocağı vb.)
•
•Yumuşak yüzeyler (Macun, hamur gibi maddeler yüzeyinde kabarma şeklinde izler kalır. Aynı şekilde kar, toprak, kum gibi yüzeylerde de gömülü olarak negatif baskı izleri bulunabilir. Uzman ekipler bu izleri bir takım yöntemlerle zemin üzerinden sabitleyicilerle transfer ederler).
MADDİ DELİLLERİN ÖNEMİ
•Hazırlık soruşturmasının sağlıklı bir şekilde yürütülmesini sağlarlar.
•
•Suçun ve suçlunu tespit edilmesini sağlarlar.
•
•Suçlunun yakalanarak adalete teslim edilmesini sağlarlar.
•
•Suçlunun suçluluğunun ispat edilmesini ve hüküm giymesini sağlarlar.
•
•Kişilerin masumiyetlerinin ispatlanması konularında çok büyük rol oynarlar.
•
•Olay yeri olayın çözümünde ana unsurdur. Olayın başlangıç, gelişim ve sonucu ile ilgili bilgi, iz, emare ve deliller içerir. Bu kapsamda olayın işleniş şekli ve yöntemiyle ilgili olarak da somut veriler elde edilir. Önemsiz olarak nitelendirilecek hiçbir delil yoktur. Suç soruşturmalarında her bir delilin kendine has özellikleri ve suçun aydınlatılması üzerinde etlisi vardır.
•
İLK EKİBİN DELİLLERLE İLGİLİ ACİL ALMASI GEREKEN TEDBİRLER
•Olay yerinde olay yeri koruma şeridinin tam olarak çekildiğinden emin olunmalıdır.
•
•Olay yerinin sınırları tam olarak tespit edilmeli, gerekirse güvenlik hattı genişletilmelidir.
•
•Olay yerinde kimsenin kalmamasına dikkat edilmeli, özellikle meraklı kalabalık olay yerinden uzak tutulmalıdır. Delillere en çok ilgisiz kişiler tarafından zarar verilmektedir.
. Bir olayda nelerin delil olduğu hatırlanmalı, delil sadece olay yerinde görülen, suç sonrası ortaya çıkan bulgular değildir. Olay yeri, mağdur ve sanık; meydana gelen olayın en önemli delillerini oluşturur. Bu nedenle yalnızca alanda görülen materyallere odaklanılmamalıdır. Birçok olayda delil sadece sanık ve mağdurdur. Özellikle bu ikisini her türlü zarardan arındırılmalı ve kaçmasına izin verilmemelidir.
. Olayı faili (şüphelisi) varsa muhafaza altına alınır. Herhangi bir izdihama karşı gerekirse mağdur yakınlarından soyutlanmalı, başka güvenli bir ortamda tutulmalıdır. Aksi taktirde olay yerinde şüpheliye karşı linç girişimleri olabilir ve kargaşa meydana gelebilir. Bu durumda en çok zarar gören yine deliller olacaktır.
•Hava koşulları gözetilmeli, risk gösteren bir durum varsa (yağmur, rüzgar gibi) uygun koruma biçimi uygulanmalıdır.
•
•Can güvenliğimiz asıldır. Kendi güvenliğimizi tehlikeye atmamak için çevre güvenliği sağlanmalı, gerekirse destek istenmelidir.
•Olayın şüphelisi yakalanmışsa ateşli silah kullanılan olaylarda el svabı alınacağı için ellerini yıkatılmamasına dikkat edilmelidir.
•
İLK EKİBİN DELİLLERLE İLGİLİ ACİL ALMASI GEREKEN TEDBİRLER
•Olay yeri karanlık bir alan ise, projektör yardımı ile veya varsa jeneratör yardımıyla aydınlatılmalıdır.
•
•Olay, kapalı bir alanda gerçekleşmişse, kapısını kapatarak koruma altına almanın en kolay ve güvenli koruma biçimi olduğu unutulmamalıdır.
•
•Delil bulunma ihtimali yüksek olduğundan giriş ve çıkış noktaları koruma altına alınmalıdır.
•
. Delillerin yerinin hiçbir suretle değiştirilmemesi esastır.
. Olayın meydana geldiği dinamik bölgeye ille de girilmesi gerekiyorsa tek ve güvenli bir çıkış yolu oluşturulmalıdır. İçeri girerken bu yol izlenmeli ve çıkış yolu olarak ta bu yol kullanılmalı, ayrıca olay yerine gelen sorumlu genel kolluğa bu durum rapor edilmelidir.
•Kaybolmasından şüphe edilen delillerin yerleri işaretlenir. Delillerin bulunduğu noktaya tebeşirle işaret konulabilir veya deliller daire içine alınabilir.
•
•Koruma altına alma, her şeyin mutlak suretle bulunduğu yerde kalması demek değildir.
•
•Olay yerini güvenlik şeridi ile koruma altına alınma imkânı yoksa ve bazı delillerin (tabanca vs.) başkalarına zarar verebileceği düşünülüyorsa, silahın yeri ve pozisyonu işaretlenir ve not alarak olay yerinden kaldırılarak kilitli çekmece-dolap gibi güvenli ve korumalı bir yere konulur.
•
. Olay yerinde bulunan ve tehlike arz eden bir tabanca yerinde alınması gerekiyorsa onu yerinden kaldırmak için ekstra bir alet veya vasıta kullanılmaz. Tabancanın sürgüsünün en arka ve üst bölümünden bulunan tırtıklı yüzeyden tutularak bulunduğu yerden kaldırılır. Dolayısıyla tabanca üzerindeki muhtemel parmak izi ve atış artıkları yok edilmemiş olacaktır.
•Uygulamada bazı memurların tabancayı bulunduğu yerden çubuk, kalem, pens gibi cisimler kullanılarak bu cisimleri namlu içine sokmak suretiyle veya tetik korkuluğundan kaldırmak suretiyle değişik metotlar uyguladığı görülmektedir. Bu tip formüller kesinlikle çok tehlikeli ve sakıncalıdır. Silahın en küçük temas ile patlayabileceği (ateş alması) göz ardı edilmemelidir.
•Delillere dokunulmamalı, zorunlu hallerde ise mutlaka eldiven kullanılmalıdır. Özellikle biyolojik delillere temas halinde AİDS veya HEPATİT virüsü gibi ölümcül bulaşıcı hastalıklara yakalanma riski bulunduğundan koruyucu sağlık önlemleri alınmadan kesinlikle çıplak elle hiçbir delile dokunulmamalıdır.
•
•Deliller ile ilgili notlar çok iyi alınmalı, istenildiğinde olay yeri inceleme ekibine teslim edilmelidir.
•
•Olayda oto kullanılmışsa oto hareket ettirilmemeli ve içi karıştırılmamalıdır. Dışarıdan gelecek zararlardan korunmalıdır. Oto olayın gerçekleştiği dinamik bölge dışında ise aracın başına bir görevli tayin edilmeli ve ayrı bir güvenlik şeridi ile araç koruma altına alınmışlıdır.
•
•Olay yerinde bulunan tabanca, kovan, mermi çekirdeği ve fişek gibi fiziksel delillerin korunması çok önemlidir. Yerlerinin değiştirilmemesine dikkat edilmeli, koruma amacıyla bir araya toplanmamalıdır.
•
•Olay yerinde herhangi bir şey yenip içilmemesine müsaade edilmemelidir. Özellikle sigara içilmemeli ve içenlerde müsaade edilmemelidir.
•
•Olay yerinde cep telefonu kullanılmamalıdır.
•
•Açık alanda meydana gelen ve ateşli silahın kullanıldığı bir olayda silah, boş kovan, mermi çekirdeği gibi bulgular kaldırıma, yola saçılmış olabilir. Bu durumda çevredeki insan hareketlerine dikkat edilmelidir.
•
• Maktulün (ölen şahıs) bulunduğu konumun (yüz üstü, sırt üstü vs.) herhangi bir müdahale ile bozulmamasına dikkat edilmelidir. Cesede dokunulmamalı, sağlık görevlilerinin müdahalesi olduğunda ise mutlaka maktulün ilk hali not edilmeli ve uzman ekibe bilgi verilmelidir.
•
•Ateşli silah kullanılan tüm olaylarda; mağdur, maktul, şüphelilerden ve olayla ilgisi bulunabilecek kişilerden el svabı alınır.
•
. Bu nedenle el svabı alınacak şahısların ellerinin birbirine temas etmesinin, yıkanmasının önüne geçilmeli, ihtiyaçlarının karşılanması esnasında gerekirse ellerine poşet geçirilmelidir.
•Mermi çekirdeği isabetinden yola çıkılarak atış mesafesi tayini yapılmalıdır. Mermi giriş deliğinin bulunduğu kişinin en dıştaki elbisesi bunun için gereklidir. Zaman zaman sağlık görevlileri yara ağzına ulaşmak için mermi giriş deliğinin bulunduğu bölgeyi makasla keserler. Bu kısmın kesilmemesi için görevliler ikaz edilmelidir.
•
•Olay yerinde bulunan ve güvenlik şeridini ihlal eden kişilerin, adı, soyadı ve kimlikleri kayıt edilir. Orada bulunanlar arasında suçla ilgisi olan birilerinin olabileceği unutulmamalıdır.
•
•Uzman ekibin gelmesi çok zaman alacaksa (örneğin kırsal bir alanda ise) delillerin bozulmasında endişe duyuluyorsa bir fotoğraf makinesi temin edilir, olay yeri ve deliller fotoğraflanır.
•Mümkün olduğu ölçüde 3 aşamalı fotoğraf çekilmelidir.
•
a) Olay yerinin genel görünümü.
b) Delilleri birbiri ile irtibatlandırarak.
c) Her delil tek tek yakın mesafeden olmak üzere
Olay yerinde delillerle ilgili yapılan her işlem not edilmeli (gerektiğinde bir tutanak hazırlanmalı) ve sorumlu olarak gelen ekibe bildirilmelidir.
HER DOKUNUŞ BİR İZ BIRAKIR prof: edmond locant lyon üniversitesi FRANSA
•Nereye baksa, nereye dokunsa,
Arkada ne bıraksa, farkında olmasa bile
Kendisi aleyhine sessiz bir tanıktır.
Parmak izleri, ayak izleri değil yalnızca, saçları, elbisesinin lifleri, kırdığı
Bardağın parçaları, kullandığı aletin izi, sıyırdığı boya, bıraktığı ya da üstüne
Bulaştırdığı kan ve artıklar
Bütün bunlar ve dahası?
Aleyhine dilsiz bir tanıktır.
Bunlar unutmayan tanıklardır.
Heyecan anında aklı karışmayan tanıklardır.
İnsan tanıklarının varlığı bile onları yok edemez.
Bunlar olgusal delillerdir.
Fiziksel delil yanılmaz, yalan söylemez.
Belki yalnızca yanlış yorumlanabilir.
Ancak ve ancak insanlar tarafından aranırken, incelenirken, ne olduğu
Anlaşılmaya çalışılırken yapılan hatalar yüzünden değerlerinden
Kaybedebilirler.
(Haris’e karşı ABD. 331. U.S. 145. 1947)
ALINTIDIR
